Een mini-onderzoek dat ik (Ryaen La Rose) in 2024 heb gedaan, richtte zich op personen die aanspraak kunnen maken op begraving op hun privéterrein. Uit het onderzoek is gebleken dat dergelijke verzoeken de afgelopen decennia niet zijn gedaan bij de districtscommissaris (dc). Als een burger dit wel wenst, moet er een verzoek worden ingediend bij districtscommissaris (dc) van het district.
Het traceren van gegevens was niet gemakkelijk; ook het vinden van verzoeken voor het begraven van een dierbare op eigen terrein is mij niet gelukt. Was er überhaupt behoefte om op eigen grond begraven te worden? Uit mijn onderzoek is gebleken dat er problemen kunnen ontstaan bij de verkoop van het terrein voor andere doeleinden dan bewoning. Ook vanuit cultureel oogpunt is het hebben van een graf op eigen terrein niet altijd verstandig. Kwaadwillende zouden namelijk gemakkelijk de geest van de overledene kunnen oproepen en deze voor andere doeleinden kunnen gebruiken.
In mijn onderzoek moest ik vaak terugdenken aan Nigeriaanse films waarin werd gesuggereerd dat personen op hun eigen terrein werden begraven. Als iemand op een andere manier dan door natuurlijke oorzaken zou komen te overlijden, zou een dierbare bij het graf een verzoek kunnen doen om de geest aan te zetten om de moordenaars te achtervolgen en hen terug te betalen. Uit de wetgeving van Suriname is niet duidelijk geworden dat dit de beweegredenen waren waarom personen niet meer op hun eigen terrein begraven mochten worden, naast het feit dat het de verkoop van het terrein bemoeilijkte.
Als samenleving zijn we vaker opgeschrikt door verhalen over scholen die zijn gebouwd op oude begraafplaatsen, waarbij kinderen in trance raakten toen er bij het ontruimen resten werden blootgelegd.
De reden voor dit onderzoek is de vele uitdagingen waarmee familieleden worden geconfronteerd bij het overlijden van een dierbare. Vaak hebben personen geen begrafenisverzekering afgesloten of hebben ze geen geld gereserveerd om de begrafeniskosten te dekken. Sinds de periode rond de covid-19-pandemie zijn de kosten voor begrafenissen en crematies enorm gestegen. Dit heb ik ook besproken met begrafenisondernemers tijdens persoonlijke gesprekken. Zij geven vaak aan dat families versteld staan van de hoge kosten die nu gepaard gaan met het begraven of cremeren van hun dierbaren.
In dit artikel zal de focus liggen op het begraven van een dierbare op zijn of haar eigen terrein, de gevolgen hiervan, de vraag of men hiermee moet doorgaan en wat de wetgeving hierover zegt.
Wat zegt de wet? In de wet is duidelijk opgenomen wat er moet gebeuren als een lijk op particuliere grond begraven mag worden. Artikel 2 van de wet stelt dat lijken die niet in een zodanige staat verkeren dat zij naar een begraafplaats of een crematorium kunnen worden gebracht, worden begraven op de plaats waar zij zijn aangetroffen, of zo dicht mogelijk in de nabijheid daarvan, desnoods zonder kist, op een diepte van ten minste 1 meter, en worden bedekt met aangestampte aarde, zo mogelijk eerst met ongebluste kalk tot een hoogte van 2 decimeter.
De begrafenis geschiedt, indien mogelijk, in domeingrond, allereerst in vrije domeingrond, en anders in particuliere grond, steeds op een plaats aangewezen door of vanwege de politie, of bij afwezigheid daarvan door de hoogste aanwezige gezagsdrager. De gebruikers van domeingrond, evenals de eigenaren en gebruikers van particuliere grond, zijn verplicht deze begraving te gedogen. Het vaststellen van de plaats van de begraving geschiedt zoveel mogelijk in overleg met de eigenaar of gebruiker.
Artikel 16 van de wet bepaalt dat ten behoeve van de bevolking van plantages en gronden door de eigenaar of verhuurder, mits op de in het volgende artikel bepaalde afstand van elk bebouwd gedeelte, een plaats voor het begraven van lijken kan worden aangelegd. De aanleg geschiedt niet dan na verkregen verlof en op aanwijzing van de betrokken districtscommissaris. Bij weigering van het verlof staat beroep open bij de procureur-generaal.
De begrafeniswet van Suriname dateert uit 1959 en werd voor het laatst gewijzigd op 26 juli 2007. De artikelen in de wet zijn volgens mij aan verandering toe. In een gesprek met Clifton Braam, voorzitter van de Federatie van Afleggersverenigingen in Suriname (FAS), werd mij duidelijk dat personen in de districten op hun eigen perceel begraven mogen worden, mits een verzoek wordt ingediend bij de districtscommissaris.
Districtscommissaris van Paramaribo-Noordoost, Ricardo Bhola, geeft echter aan dat dit niet meer is toegestaan en dat hij geen toestemming meer kan geven voor begravingen op privégrond. De burgervader kon dit niet zwart op wit bevestigen, omdat hij het wetsartikel niet heeft kunnen achterhalen. Of er nog personen op hun eigen perceel begraven worden, is mij niet helemaal duidelijk geworden, en hoe lang geleden dat is, maakte de dc bekend. “Ik zou elk districtscommissariaat moeten aflopen om die informatie te bemachtigen,” zegt Bhola.
Afrikaanse tradities en rituelen
In bepaalde Afrikaanse landen kunnen personen ook op hun eigen perceel begraven worden. Dit verschilt per land en stam. Er wordt gesproken over bijzondere rituelen die worden uitgevoerd voor de doden. Het gaat om landen zoals Ivoorkust, Kenia, Ghana, Zuid-Sudan en Angola. Te beginnen met Ivoorkust, waar de Senufo-stam ouderen onder hun eigen woningen begraaft. Dit ritueel wordt uitgevoerd omdat deze stam gelooft dat de voorouders hun families zullen beschermen in de fysieke wereld. Door de ouderen onder hun woningen te begraven, kunnen deze voorouders altijd hun nakomelingen beschermen en begeleiden vanuit de geestelijke wereld.
In Ghana heeft de Ashanti-stam een andere manier van begrafenisrituelen voor de koninklijke familie. Speciaal voor de koninklijke familie is er een begraafplaats waar de koningen en koninginnen begraven worden. De begraafplaats heet Bantama Royal Cemetery in de stad Kumasi.
Historische context
De nalatenschap van Afro-Surinamers met betrekking tot het uitvoeren van begrafenisrituelen op hun eigen perceel. Is het überhaupt toegestaan dat personen hun dierbaren op hun eigen perceel begraven? Uit onderzoek blijkt dat er tussen 1667 en 1900 ruim 29 begraafplaatsen bekend waren in Suriname.
Hierbij zijn de slavenbegraafplaatsen en de individuele begraafplaatsen niet geteld. (Website: Het ontstaan van begraafplaatsen voor kolonisten en slaven, Dodenakkers Funerair Erfgoed)
Vanaf 1900 werden er 24 nieuwe begraafplaatsen aangelegd. Officieren en soldaten die overleden op posten waar ze gestationeerd waren, werden daar begraven, volgens de bronnen. (Website: Het ontstaan van begraafplaatsen voor kolonisten en slaven, Dodenakkers Funerair Erfgoed)
Tot slaafgemaakten die overleden op de boot werden in de rivier of in de zee gegooid. Soms werden de tot slaafgemaakten met ijzeren gewichten in de rivier gegooid zodat ze niet naar boven zouden drijven. Als er lijken aanspoelden, kon de plantage-eigenaar een boete opgelegd krijgen van 500 pond suiker in de periode 1669. In 1800 mochten plantage-eigenaren helemaal geen tot slaaf gemaakten meer in de rivier gooien, anders kregen zij een boete van 500 gulden opgelegd. Tot op heden zijn er slechts een beperkt aantal slavenbegraafplaatsen gevonden. Tot slaaf gemaakten werden ook op slavenbegraafplaatsen begraven.
Het is mij niet gelukt om verzoeken tot het aanvragen van een begrafenis in documenten te vinden.
– https://www.milieuwetten.com/documenten/begrafeniswet-1959-g-b-1926-no-117-geldende-tekst-g-b-1959-no-119-z-l-g-b-s-b-2001-no-38-z-l-g-bij-s-b-2007-no-91/
– https://www.dodenakkers.nl/artikelen-overzicht/buitenland/suriname-een-inleiding-tot-begraven-in-paramaribo.html
– Werkexemplaar Begraveniswet (Geldende tekst) Openbaar Ministerie
– Clifton Braam, voorzitter Federatie van Afleggerverenigingen in Suriname
– Ricardo Bhola, districtscommissaris Paramaribo Noord-Oost
Ryaen La Rose, MOA geschiedenis, Afro-Surinaamse Ontwikkelingsstudies AdeKUS
