De Nationale Assemblee (DNA) zal een wetswijziging moeten voorstellen om de waarborgsom die politieke partijen zouden moeten betalen om deel te nemen aan de verkiezingen zoals die is opgenomen te verwijderen en aan te passen, zegt DA’91-voorzitter, Angelic del Castilho. Het Constitutioneel Hof (CHof) heeft vandaag de verhoging van de waarborgsom met bijkans 1000 procent onverbindend verklaard. Zij stelt dat de waarborgsom met 1000 procent niet al redelijk en billijk wordt geacht.
Het CHof stelt dat de verhoging in strijd is met de beginselen van behoorlijk bestuur, waarbij een vermenigvuldigingsfactor om te komen tot 1000 procent wordt vastgesteld, zonder duidelijkheid over de basis daarvan. De verhoging is eveneens disproportioneel en verdraagt zich niet met het concept van een democratische staat.
“De verhoging met 1000 procent van de waarborgsom moet verwijderd worden uit de Kiesregeling en kan per vandaag niet gehanteerd worden,” zegt een blije Del Castilho. “Met deze uitspraak van het CHof heeft de democratie getriomfeerd,” is ze van oordeel. “Met deze uitspraak is bewezen dat er geen ‘klein en groot’ bestaat in Suriname wanneer het komt op het recht. Voor elke Surinaamse burger die niet behoort tot de financiële elite, is dit een ontzettend grote overwinning,” zegt de DA’91-voorzitter.
Advocaat Iris Nazir, met ondersteuning van DA’91, De Nieuwe Wind en De Nieuwe Leeuw, had een verzoekschrift ingediend bij het CHof om de rechtmatigheid van de wettelijk vereiste waarborgsom voor deelname aan de verkiezingen van 2025 te toetsen.
Doel waarborgsom
Een waarborgsom wordt als voorwaarde gesteld aan politieke organisaties die willen deelnemen aan de verkiezingen. De waarborgsom wordt gerestitueerd indien een politieke organisatie 1 zetel in 1 van de volksvertegenwoordigende organen heeft behaald, of het aantal stemmen dat gelijk is aan 1 procent van het totaal aantal kiezers heeft behaald.
Een waarborgsom kan worden gezien als een methode om kandiderende politieke partijen die als lichtvaardig bestempeld kunnen worden, terug te dringen. De functie van de waarborgsom is een drempel om te voorkomen dat talrijke lichtvaardige kandidaatstellingen de overzichtelijkheid voor de kiezer op de stembiljetten schaden.
In de Memorie van Toelichting van de wetswijziging van 2023 is aangegeven dat de wijziging van de hoogte van de waarborgsom gepleegd is omdat het oorspronkelijke bedrag ‘achterhaald’ is. De verhoging van de waarborgsom is verder in de vermelde wet niet gemotiveerd door de wetgever.
De ratio achter een waarborgsom is volgens de literatuur om te voorkomen dat politieke groeperingen in een opwelling deelnemen aan de verkiezingen, om zodoende het aantal aan de verkiezingen deelnemende partijen binnen de perken te houden. In artikel 31 lid 4 van de laatste wijziging van de Kiesregeling bij S.B. 2024 no. 59 is de waarborgsom als voorwaarde gesteld voor registratie in het openbaar register bij het Centraal Hoofdstembureau.
Verhoogde waarborgsom levert beperkingen op
Het CHof stelt dat de introductie van de waarborgsom in 2019 niet getoetst is. De verhoging van de waarborgsom zoals gesteld in de wet van 25 oktober 2023 (S.B. 2023 no. 158) is getoetst.
Zij stelt dat de excessieve verhoging van de waarborgsom de uitoefening van het kiesrecht op gelijke basis belemmert. De verhoging van de waarborgsom zal voor bepaalde partijen een beperking opleveren om aan de verkiezingen deel te nemen. Dit strookt niet met het voorwerp en doel van artikel 23, die volgens het Inter-Amerikaanse Hof gericht zijn op de bevordering en versterking van de democratie en het politiek pluralisme.
Artikel 23 houdt volgens het Inter-Amerikaanse Hof een positieve verplichting in om optimale voorwaarden en mechanismen te scheppen om te verzekeren dat de politieke rechten effectief kunnen worden uitgeoefend, met inachtneming van de beginselen van gelijkwaardigheid en non-discriminatie.
Volgens het Inter-Amerikaanse Hof bestaat er een nauwe relatie tussen het actieve en het passieve kiesrecht. Onrechtmatige beperkingen van het passieve kiesrecht die kandidaten beletten aan verkiezingen deel te nemen, hebben een negatieve impact op de kiezers, die daardoor beperkt worden in hun opties.
Verhoging waarborgsom niet redelijk en billijk
De vraag die door het Hof beantwoord moest worden, is of door de verhoging van de vermenigvuldigingsfactor van de waarborgsom van SRD 25 naar SRD 250 voldaan wordt aan het proportionaliteitsvereiste. In de Memorie van Toelichting van de Kiesregeling (S.B. 2018 no. 158) is slechts gesteld dat het bedrag van SRD 25 reeds achterhaald is. Er is in de Memorie van Toelichting niet aangegeven waarom het bedrag achterhaald zou zijn. Het CHof heeft de verhoging van de waarborgsom vergeleken met de inflatiecijfers over de periode 2020 tot oktober 2023.
Het Hof heeft een verzoek aan de Centrale Bank van Suriname (CBvS) gedaan om het inflatiecijfer vanaf oktober 2023 af te zetten tegen de periode van oktober 2020 en dit voor haar te berekenen. Het inflatiecijfer bedraagt volgens de CBvS in deze periode 242 procent. Het Constitutioneel Hof is van mening dat het inflatiecijfer van 242 procent niet correspondeert met de procentuele verhoging van 1000 procent van de waarborgsom. De verhoging van de waarborgsom met 1000 procent, terwijl het inflatiecijfer over de genoemde periode 242 procent bedraagt, kan niet als redelijk en billijk worden geacht.
Het Constitutioneel Hof heeft geen nadere argumentatie van de wetgever aangetroffen voor deze verhoging. De beperking mag niet verder gaan dan strikt noodzakelijk is. Het vertienvoudigen van de vermenigvuldigingsfactor (250), waardoor de hoogte van de waarborgsom met 1000 procent is gestegen, vormt een zeer ingrijpende maatregel die alleen gerechtvaardigd is als er een dringende reden hiertoe bestaat, stelt het CHof.
Lees hier het vonnis van het Constitutioneel Hof (.pdf)