De overheid staat op het punt een enorme blunder te begaan door staatsbedrijven te liquideren of te verkopen op basis van een paar A4’tjes die niet eens het niveau van een opstel van een middelbare scholier overstijgen. Het is onbegrijpelijk dat dit document – dat de naam ‘rapport’ niet waardig is – niet eens bekend is bij het parlement, waarschijnlijk ook niet bij de kabinetsleden, en bovendien geen onderbouwingen of analyses bevat. Toch lijkt het erop dat dit document kan en zal leiden tot de ‘verkwanseling’ van ongeveer 160 staatsbedrijven.
Noot: in dit artikel kies ik ervoor om ongepolijst en kraakhelder mijn opvatting te verwoorden, omdat de ernst te groot is om met de gebruikelijke zalvende toon te spreken. Het is geen moment om met meel in de mond te praten. Als de stuurgroep het aandurft om deze zaak met een “jantje van leiden” af te handelen en zo de bezittingen van het land te helpen verkwanselen, dan zal het weerwoord recht evenredig zijn aan dat “jantje-van-leiden”.
Stevig bezwaar maken
Deze introductie laat niets aan de verbeelding over wat mijn beeld is van het document en de besluitvorming die het Ministerie van Financiën en de president op het punt staan te nemen. Iedereen die zich ook maar enigszins verantwoordelijk voelt in het land zou dat document meteen door de versnipperaar moeten halen en met volle kracht en overtuiging bezwaar moeten maken tegen de adviezen van de stuurgroep en de voornemens van de regering. Het is onnodig om te zeggen dat het voornemen van de minister van LVV en de president om SAIL te verkopen even wanstaltig is als de adviezen in het document.
Het probleem is niet dat er niets geliquideerd of geprivatiseerd zou moeten worden, maar dat de keuze van bedrijven en organisaties die in de categorieën “liquideren”, “privatiseren” (nu of op termijn), en “niet privatiseren” moeten vallen, niet zorgvuldig is gemaakt. Ik ben van mening dat er bedrijven zijn die na analyse, zelfs al is deze eenvoudig, geliquideerd of deels dan wel geheel geprivatiseerd kunnen worden. Maar eerst moet er een visie zijn!
Slechte kwaliteit van de stuurgroep
Het lijkt alsof de verzamelde wijsheid van Suriname, samengebracht in de stuurgroep, ondanks frequente bijeenkomsten, met een soort “iene miene mutten, tien pond grutten”-verdeling de staatsbedrijven en organisaties heeft ingedeeld in de vier categorieën. De stuurgroep lijkt gedreven door de gedachte dat overheden enkel in oude communistische systemen “commerciële organisaties” bezitten. Dit toont de beperkte, verkokerde kijk van de stuurgroep op de bezittingen en situatie van Suriname en de bijbehorende context. Het simplisme waarmee een handvol mensen in Suriname wederom de toekomst van het land denkt vast te leggen in enkele A4’tjes, is ondenkbaar en onacceptabel in het licht van de recente schandalen rondom goud en mislukte investeringsplannen zoals HPSG.
De kwaliteit van het document en het advies is beneden peil en dient onmiddellijk te worden afgewezen. Hieronder zal ik enkele passages uit het document citeren om aan te tonen hoe zorgwekkend het niveau is, en dat men desondanks daarop de toekomst van het land wil baseren. Onacceptabel!
Houding van de regering
In het document lezen we wat het doel van de regering is en de taak van de stuurgroep.
De overheid verkwanselt duizenden US-dollars met nietszeggende onderzoeken en conferenties waarbij ze lekker tjauwmin eten in de ballroom van Torarica. Diezelfde overheid komt met een waardeloze formulering van het doel en de onderzoeksvragen. Dit lijkt het niveau van een opstelopdracht aan een tiener op de middelbare school. Er is totaal geen moeite gedaan om een strategische visie te ontwikkelen over waarheen met het land en wat daarbij de rol en verantwoordelijkheid van de overheid is, zowel op korte als lange termijn, en hoe dit zich verhoudt tot de situatie in Suriname en de rol van enkele staatsbedrijven.
De context van Suriname is bijvoorbeeld dat de koopkracht en de spreiding van de bevolking over het land geen basis vormen voor ondernemers om op commerciële basis diensten en producten te leveren, zoals in andere landen waar commerciële organisaties deze aanbieden. Zo bieden commerciële bedrijven in Nederland water en stroom aan, maar in de Surinaamse situatie is dat vanwege de bevolkingsspreiding niet haalbaar. Andere sectoren zijn juist verslechterd door liberalisering en privatisering, zoals de zorgsector in Nederland. De stuurgroep stelt echter zomaar voor om ziekenhuizen te privatiseren (op termijn), evenals nutsbedrijven als SWM, EBS en Telesur. In Nederland is bijvoorbeeld, ondanks de liberalisering en privatisering van KPN, in de regelgeving opgenomen dat het bedrijf niet in buitenlandse handen mag vallen vanwege de kritieke rol ervan in de infrastructuur.
In Dubai heeft men ervoor gekozen om enkele bedrijven in handen van de overheid te houden om ze te gebruiken ter ondersteuning van de ontwikkelingsvisie van het land, zoals hun luchtvaartmaatschappij Emirates en luchthaven, die fungeren als aanjagers van de toerisme-industrie. In Suriname trekt de stuurgroep zonder visie snelle conclusies en stelt voor dat JAP en de SLM geprivatiseerd moeten worden, terwijl elke Surinamer het erover eens is dat toerisme een belangrijke industrie moet worden. Hoe passen deze bedrijven in die gedachte? Niemand komt met een visie op de ontwikkeling van sectoren en industrieën; velen in de stuurgroep roepen simpelweg om het afstoten van staatsbedrijven.
Elke Surinamer droomt ervan dat de olie- en gassector de komende 20 tot 30 jaar de basis zal vormen voor Suriname. Er is echter totaal geen visie van de overheid op de natuurlijke hulpbronnen (goud, mineralen, olie en gas), maar de stuurgroep komt al met het advies om Staatsolie en Grassalco te privatiseren. Hoe is dit mogelijk? Zoveel simplisme! Voor de eerste de beste koekjeswedstrijd in Suriname worden meer analyses uitgevoerd, terwijl men over Staatsolie in een handomdraai een besluit neemt.
Eerst visie
De stuurgroep kan zich niet verschuilen achter het argument dat het niet hun taak is om een visie te ontwikkelen. Een zelfrespecterende groep en patriottische Surinamers zouden het verzoek van de overheid moeten teruggeven of aandringen op een tussentijds advies waarin eerst een overkoepelend visiedocument moet worden opgesteld. Deze visie dient als kader voor welke bedrijven behouden moeten blijven en welke niet.
In de opdracht staat “rationalisatie van SOE”. Wat betekent rationalisatie dan? Het reduceren van het aantal bedrijven? Blindelings reduceren? Reduceren kan geen doel op zich zijn.
Bij het doel staat “het saneren van overheidsfinanciën en het stimuleren van particuliere investeringen en marktwerking.” Oh ja? Wie herinnert zich niet de jaarlijkse taferelen in Nickerie bij de particuliere bedrijven in de rijstsector, een van de grotere productiesectoren? Deze particuliere bedrijven komen juist elk jaar geld halen bij de overheid. Wat is er dan gesaneerd in de overheidsfinanciën? Zonder een visie op “Food & Agriculture” zal dit blijven gebeuren. Het plotseling adviseren om bijvoorbeeld SurZwam, SAIL, SML, Patamacca en Landsboerderij te privatiseren getuigt van impulsief handelen en zonder onderbouwing. Waar is de visie, afgezien van het idee dat de overheid geen commerciële activiteiten moet uitvoeren? Deze gedachte is te beperkt en eenzijdig. Om hierop de toekomst van alle “kroonjuwelen” te baseren, is ondoordacht en onacceptabel. Het document is te beperkt in afwegingen en overwegingen, en de houding van de stuurgroep is te vernauwd.
Jantje van leiden
Het document besteedt meer aandacht aan de twee terms of reference (TOR), waarin enkele stappen staan bij liquidering en privatisering, in plaats van analyses te geven over waarom alleen privatisering en liquidering opties zouden zijn. Rationalisatie kan ook betekenen dat de vitale nutsbedrijven zoals SWM, EBS en Telesur worden samengevoegd, waarbij alle backoffices worden gecentraliseerd om efficiënter en effectiever te werken. Zo kan “economies of scale” ontstaan, en kunnen veel RvC’s worden afgeschaft, aangezien de drie bedrijven dan met één RvC, één CEO en drie divisiedirecteuren verder kunnen. De dienstverlening zou verbeteren, omdat burgers dan bij één loket terechtkunnen voor aanvragen en betalingen. De stuurgroep heeft niet verder nagedacht, vandaar mijn kwalificatie van een “Jantje van Leiden”.
In deel 2, het vervolg op dit artikel, zal ik dieper ingaan op wat er dan wel had moeten gebeuren of wat er moet gebeuren.
Voor nu doe ik een dringende oproep aan alle verantwoordelijken, zoals DNA, kabinetsleden en de president, om dit document terzijde te leggen en met spoed te werken aan een ontwikkelingsvisie voor het land. Aan het volk doe ik een oproep om met alle kracht weerstand te bieden en te eisen dat er eerst een fatsoenlijke studie over een ontwikkelingsvisie komt en dat de verkoop van SAIL per direct wordt gestaakt.
Het wordt tijd dat men in Suriname stopt met het achteloos verkwanselen van bezittingen. Nog deze week stond in de media dat een ex-minister, die regelmatig ongegeneerd komt klagen over de huidige regering, tijdens zijn ambtstermijn de goudbelangen bij Kaloti heeft verkwanseld. Dezelfde ex-minister was betrokken bij het PSC met Total en Apache en vraagt nu om transparantie over dat document. Ook was hij betrokken bij Iamgold/RGM en kan hij ons nog steeds niet vertellen wat er met de B-aandelen is gebeurd.
Het moet klaar zijn. Wie deelneemt aan het publieke debat, moet accepteren dat hij of zij ook publiekelijk aangesproken zal worden. En dat mag gerust onconventioneel zijn.
Hikmat Mahawat Khan
