Typerend waren de condoleances van enkele landen (Venezuela, Cuba, China) die het niet zo nauw nemen met de democratische rechtsstaat, iets wat ook typerend was voor Desi Bouterse. Over deze condoleances wordt ironisch genoeg opgeschept door de NDP-media. In ieder geval was de uitvaart geen afspiegeling van de Surinaamse samenleving. Het waren geïndoctrineerde figuren, met aan verstandsverbijstering grenzende denkbeelden, die niet zelf kunnen nadenken maar blindelings iemand volgen die zij als hun leider zien. Het was schrijnend om te zien hoeveel personen binnen de samenleving lijden aan het Stockholmsyndroom.
Van het overgrote deel van de mensen die ik tijdens de uitvaart heb gezien, verwacht ik helaas niet dat zij deze column gaan lezen. En áls zij het lezen, is de kans klein dat zij zullen begrijpen wat het Stockholmsyndroom inhoudt. Toch doe ik een poging om het uit te leggen. De tijd zal uitwijzen of ik daarin geslaagd ben.
Stockholmsyndroom
In 1973 werd een bank in Stockholm (Zweden) overvallen, waarbij twee personen door de overvallers zes dagen lang gegijzeld werden. In die periode ontwikkelden de gegijzelden een zodanige sympathie of warmte voor hun gijzelnemers dat zij zich identificeerden met de overvallers. De criminoloog Nils Bejerot duidde dit toen met de term Stockholmsyndroom. Sindsdien is dit een begrip geworden in de wetenschap.
Dit syndroom ontstaat onder andere wanneer men gedurende een bepaalde periode dusdanig afhankelijk is van een dader, dat het slachtoffer warmte en waardering ontwikkelt voor de dader. Neem bijvoorbeeld een vrouw die regelmatig mishandeld wordt door haar man. Door de afhankelijkheid en de gevoelens van warmte voor haar man weigert zij aangifte te doen bij de politie. Sterker nog, zij neemt haar man in bescherming indien de politie aankomt.
Het overgrote deel van de mensen die ik op straat heb gezien tijdens de uitvaart, behoort tot de minstbedeelden. Bouterse hanteerde een systeem waarbij hij mensen in een wurggreep van afhankelijkheid hield door voedselpakketten uit te delen, subsidies in stand te houden, entertainment te bieden, etc. Een systeem van “brood en spelen”. Hij gaf hen de vis, maar niet de hengel om de vis zelf te kunnen vangen. Want met de hengel zouden zij onafhankelijk worden, en daarmee zou Bouterse zijn grip op hen verliezen. Deze mensen beseffen niet dat zij juist het slachtoffer zijn van hun dader Bouterse, doordat zij nooit onafhankelijk zijn geworden. Integendeel, zij hebben sympathie voor hem. Dat is het Stockholmsyndroom.
Het overgrote deel van deze mensen woont nog steeds in bouwvallige woningen of in de woning van hun oma, terwijl Bouterse in weelde leefde in zijn riante villa’s. Die villa’s zal hij in ieder geval niet hebben gebouwd met zijn salaris, en al helemaal niet met de verkoop van pornoboeken tijdens zijn verblijf in Nederland. Hij zal ze hebben gebouwd met het geld van degenen die hem bejubelen, maar zelf nog steeds in krotten wonen.
Gemaskerde mannen
Normaliter komt niemand gemaskerd op een uitvaart. Bij de uitvaart van criminelen en figuren van bedenkelijk allooi zien wij dat er af en toe gemaskerde mannen aanwezig zijn. Dit was zeer toepasselijk bij de uitvaart van Bouterse. Overigens is dit typerend voor het masker van Bouterse. Zijn ware aard was door de lijders van het Stockholmsyndroom niet te doorgronden.
Familie Bouterse moet niet zeuren
Wat mij steeds voor ogen is gebleven, is vooral die gigantische massa mensen tijdens de uitvaart van de vijftien slachtoffers van de Decembermoorden (ik was toen slechts negen jaar oud). Die vijftien mensen hebben tenminste een volkseer gekregen. De door Bouterse gecreëerde angst heeft de samenleving toen niet kunnen weerhouden om een laatste groet te brengen.
Ondanks de grote angst die toen leefde, was die massa heel groot en een ware afspiegeling van de Surinaamse samenleving (iets wat voor Bouterse niet weggelegd was). Er kon echter geen waardig afscheid worden genomen van de slachtoffers van Bouterse vanwege het cordon sanitaire van militairen, die de rouwenden onder schot hielden. Voor deze slachtoffers hing de Surinaamse vlag niet halfstok; sterker nog, ze zijn begraven of gecremeerd in gezegelde doodskisten. Hun nabestaanden hebben hen nooit kunnen zien.
Het schrille contrast is dat Bouterse in een open kist is gecremeerd, terwijl zijn slachtoffers in een dichte (gezegelde) kist zijn begraven of gecremeerd. Dus familie Bouterse moet niet zeuren om een openbaar gemaakt obductierapport van Bouterse.
Geen staatseer, vlaggen wel halfstok
Het is typerend hoe diverse NDP-prominenten telkens de niet toegekende uitvaart met staatseer bespraken. Veel van hen zeiden er geen moeite mee te hebben, maar het moment dat je dit punt bespreekt, geeft aan dat het je wél bezighoudt.
Het verbaasde mij dat de minister van ‘Alle Zaken’ (Albert Ramdin) een persconferentie hield over het besluit om geen staatseer toe te kennen aan Bouterse. Dit was bij uitstek een aangelegenheid van de minister van Binnenlandse Zaken of van de president, en niet van de minister van Buitenlandse Zaken.
Het besluit van de regering was vlees noch vis. Geen staatseer, maar de vlag wel halfstok. Het moment dat de staat de vlag halfstok zet, geeft aan dat er wel sprake is van enig moment van rouw, maar aan de andere kant wil je geen staatseer.
Een uitvaart met staatseer en een vlag halfstok (moment van rouw) kan mijns inziens nimmer gegund worden aan oudgedienden die op het moment van overlijden veroordeeld zijn voor meervoudige standrechtelijke executies. Wat weegt zwaarder: zijn status van ex-president, of zijn status van bewezen medeplichtige aan de moord op minstens vijftien Surinamers? Dit lijkt een kwestie van individuele morele en rechtsstatelijke inborst te zijn geworden. Zo diep zijn wij gezakt in het land.
Ik ben benieuwd hoe Ramdin dit gaat uitleggen aan de Organisatie van Amerikaanse Staten, waar hij secretaris-generaal van wil worden; een organisatie die juist ten strijde trekt tegen (straffeloosheid van) mensenrechtenschendingen.
Gestorven als een lafaard
De voortvluchtige Bouterse heeft Suriname bijna twee generaties in een wurggreep gehouden, mede door de angstcultuur die hij creëerde na de Decembermoorden, waarvoor hij medeverantwoordelijk wordt gehouden. Hij heeft het land in diepe ellende gestort en vooral zijn volgers uitgebuit en berooid achtergelaten. De democratie werd overhoopgeschoten – eigenlijk te veel om op te noemen. Hij had herhaaldelijk gezegd nimmer te zullen verschijnen voor het gerecht, maar toen het moment daar was, verscheen hij wel. Hij moest buigen voor de rechterlijke macht, die hij en zijn slaafse volgelingen decennialang verguisd hadden. En toen het moment daar was om verantwoordelijkheid te nemen, vluchtte hij met de staart tussen de benen.
Sunil Sookhlall
sunil.sookhlall@hotmail.com
Facebook
