Hi iedereen, met meester K. Ik kwam een heel interessante casus tegen en wilde die jullie zeker niet onthouden. Het gaat namelijk om een onrechtmatige aanhouding van fotojournalist Marco de Swart die in oktober 2021 verslag deed van een klimaatprotest. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) noemt de uitspraak een mooie overwinning voor de journalistiek.
Het Gerechtshof in Den Haag heeft in een gewezen arrest geoordeeld dat de politie en dus de Nederlandse staat onrechtmatig heeft gehandeld door fotojournalist Marco de Swart (MDS) aan te houden en mee te nemen naar het politiebureau. Ook is er onrechtmatig gehandeld door zijn camera’s en telefoon in beslag te nemen.
Embedded journalism
De journalist bevond zich op 13 oktober 2021 in een busje met actievoerders van Extinction Rebellion organisatie (een gedecentraliseerde, internationale en politiek onpartijdige beweging die geweldloze directe actie en burgerlijke ongehoorzaamheid gebruikt om regeringen ervan te overtuigen rechtvaardig op te treden in de klimaat en ecologische noodsituatie). De actievoerders waren van plan om bij wijze van protestactie een snelweg (de A12) te blokkeren. De fotojournalist wilde van binnenuit verslag doen van deze actie (‘embedded journalism’ wat betekent dat een journalist zich schikt naar de groepering).
De politie hield het busje staande en alle inzittenden, ook de journalist, werden aangehouden op verdenking van voorbereidingshandelingen van het versperren van een weg met gevaar voor de verkeersveiligheid. Ook de journalist is na afstemming met de officier van justitie meegenomen naar het politiebureau. Vrij snel, nadat daar zijn hoedanigheid van journalist was vastgesteld, is hij heengezonden.
MDS gaf aan dat zijn hoedanigheid al veel eerder duidelijk was, omdat hij onder andere een officieel persherkenningsteken (een ‘rellenkaart’) om zijn nek, had, een officiële politieperskaart bij zich had en zich kon legitimeren met een geldig rijbewijs. Daarom ontbrak er een wettelijke grondslag om hem aan te houden, aldus MDS. Volgens hem was de handelwijze van de politie onrechtmatig vanwege strijd met zijn recht op vrije nieuwsgaring, zoals opgenomen in het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM).
De rechtbank had eerder geoordeeld dat deze handelwijze niet onrechtmatig was, waartegen MDS in beroep ging bij het Hof. Hij wilde dat de rechter vaststelde dat zijn rechten zijn geschonden, eiste een schadevergoeding en de opdracht aan de politie en de staat om een rectificatie te plaatsen, omdat zijn aanhouding breed in de media werd uitgemeten.
Het Openbaar Ministerie (OM) zag de aanhouding niet als onrechtmatig, want de journalist bevond zich in een busje dat op weg was een zorgvuldig gepland strafbaar feit te plegen, namelijk het blokkeren van een snelweg. Echter heeft het OM begrip dat de politie alle inzittenden van het busje heeft overgebracht naar het politiebureau omdat zij hebben willen voorkomen dat de snelweg werd geblokkeerd.
Het Haagse hof is de volgende conclusie gekomen
Uitgangspunt van het Hof is dat een journalist, die handelingen verricht die losstaan van zijn journalistieke werkzaamheden én die kunnen worden gekwalificeerd als (het medeplegen van/medeplichtigheid aan) een strafbaar feit kan worden onderworpen aan dwangmiddelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gooien van stenen tijdens een demonstratie. Dat geldt ongeacht de vraag of buiten redelijke twijfel staat dat hij journalist is. Deze situatie deed zich echter niet voor. De enige grond voor de verdenking van de journalist was gelegen in het feit dat hij samen met de groep actievoerders in een busje zat op weg naar een protestactie.
Die verdenking kwam te vervallen, toen eenmaal bleek dat hij in de hoedanigheid van journalist in het busje aanwezig was. Volgens de politie en de staat kon die hoedanigheid pas op het bureau met voldoende mate van zekerheid worden vastgesteld. Het Haagse hof is het daar niet mee eens. De journalist droeg duidelijk zichtbaar een officieel persherkenningsteken (een ‘rellenkaart’) om zijn nek, had een officiële politieperskaart bij zich en kon zich legitimeren met een geldig rijbewijs. De politie moest er daarom van uitgaan dat de man inderdaad journalist was.
Dat betekent dat er dus geen wettelijke grondslag bestond om zijn aanhouding te laten voortduren, hem niet uit te laten stappen, zijn camera’s en telefoon in beslag te nemen en hem zelfs mee te nemen naar het bureau. Het Haagse hof heeft daarom voor recht verklaard dat de politie en de staat onrechtmatig hebben gehandeld en heeft de gevorderde schadevergoeding deels toegewezen. De eis voor rectificatie is afgewezen, omdat geen sprake is van onjuiste of misleidende publicaties. Hierbij ging het onder andere over tweets van de politie en het OM direct na het incident.
Bronnen:
1. https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Gerechtshoven/Gerechtshof-Den-Haag/Nieuws/Paginas/Aanhouding-en-meenemen-naar-bureau-van-journalist-was-onrechtmatig.aspx
2. https://www.nvj.nl/nieuws/gerechtshof-aanhouding-embedded-fotojournalist-onrechtmatig#:~:text=De%20politie%20had%20fotojournalist%20Marco,Den%20Haag%20eerder%20deze%20week
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Embedded_journalism#:~:text=Embedded%20journalism%20refers%20to%20war,the%202003%20invasion%20of%20Iraq
4. https://rebellion.global/about-us/
Indien je vragen en suggesties hebt voor onderwerpen voor Meester K, kun je die gerust mailen naar: meesterksh@gmail.com
